قطب علمی شاهنامه و فردوسی، با همکاری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد و انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی ایران، با اخذ مجوزهای لازم، نشریة علمی دانش و خرد حماسی را با هدف ایجاد پایگاهی معتبر برای نشر و بهبود کیفی آثار پژوهشی دانشمندان، شاهنامه ­پژوهان، دانشجویان و دوستداران شاهنامه، حماسه، و اسطوره منتشر می‌کند. این نشریه با مجوز همکاری با انجمن ترویج زبان و ادب فارسی و هیات تحریریه‌ای مرکب از نامداران دانشگاه‌های ایران و دو تن از متخصصان خارجی (از آلمان و ترکیه) بر آن است که روند اتقای تخصصی قلمروی مطالعات حماسی و اساطیری را استوارانه آغاز و پیگیری کند.

مسئلۀ ابن مقفّع در سیرالملوک: آذربان یا اردوان؟

مرسده اسلامی سبزوار

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1403، صفحه 7-22

https://doi.org/10.22067/jmels.2023.44725

چکیده
  "اردوان" متشکل از دو بخش ارته+پان در معنای نگهبان نظم و راستی، نام چند تن از پادشاهان اشکانیست. این نام در منابع یونانی، فارسی میانۀ اشکانی، فارسی میانۀ ساسانی و تواریخ ایرانی پس از اسلام، به صورت ارتپان یا اردوان ضبط شده؛ لکن شواهدی در دست است که در تعدادی از منابع تاریخی دورۀ اسلامی، ضبط این نام به صورت «آذربان»، «اذران» ...  بیشتر

پادآرمانشهر و انواع آن در شاهنامۀ فردوسی

یوسف بینا

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1403، صفحه 23-42

https://doi.org/10.22067/jmels.2024.44751

چکیده
  بررسی انواع پادآرمانشهرها و انتقاد به آن‌ها یکی از مباحث مهم در اندیشۀ سیاسی شاهنامۀ فردوسی است. در شاهنامه، پادآرمانشهر وقتی شکل می‌گیرد که آرمانشهر ایرانی تشکیل نشود و شاه آرمانی ایرانی وجود نداشته باشد که بر مردم فرمان براند. «سلطنت مطلقۀ فاسد شاه بیگانه»، نظام سیاسی «شبه‌دموکراسی» و «جامعۀ اشتراکی مزدکی» انواع ...  بیشتر

که فرزند او افسر ماه شد جستاری در دستبردهای عرضی کاتبان بر صور خیال شاهنامه؛ مطالعۀ موردی: افسر ماه

محمود حسن آبادی

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1403، صفحه 43-70

https://doi.org/10.22067/jmels.2024.84973.1012

چکیده
  نسخه بدل‌های شاهنامه دنیایی شگفت فرا روی خواننده می‌گسترند و نشان می‌دهند که چگونه کاتبان در هنگام کتابت شاهنامه، انواع و اقسام دستبردها را با دلایل و انگیزه‌های مختلف در متن فردوسی اعمال می‌کرده‌اند. دلمشغولی برخی از شاهنامه‌پژوهان از جمله نوشین، خالقی مطلق و دیویس بحث و فحص در این دستبردها بوده و آنها را از جهات مختلف مورد ...  بیشتر

ملاحظاتی درباره‌ی ماهیت گناه فریدون

محمود رضایی دشت ارژنه

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1403، صفحه 71-98

https://doi.org/10.22067/jmels.2024.83656.1007

چکیده
  به گناه فریدون، یکی از بزرگترین پادشاهان پیشدادی در مینوی خرد و روایت پهلوی در کنار جمشید و کیکاووس اشاره شده، هرچند نشانی از بزه او در شاهنامه دیده نمی‌شود. در این جستار پس از نقد دیدگاه‌های پیشین دراین‌باره، دو فرضیه درباره‌ی بزه فریدون مطرح شده است: یکی با توجه به اینکه، همتای ودایی ضحاک، ویشوروپه، اژدهای سه سر، سه پوزه و شش چشم، ...  بیشتر

درباره نام گرسیوز و افراسیاب در فارسی و پهلوی

احمدرضا قائم مقامی

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1403، صفحه 99-112

https://doi.org/10.22067/jmels.2024.84616.1010

چکیده
  دربارۀ بیشتر نام‌های خاص شاهنامه در کتاب‌ها و مقالات و مدخل‌های دانشنامه‌ها می‌توان مطالب متعدد یافت. اصل بسیاری از این نام‌ها را می‌دانیم، ولی همیشه معلوم نیست، یا محققان پیشین به درستی معلوم نکرده‌اند، که این اصل‌ها به چه طریق و طی چه تحولاتی به منابع عربی و فارسی، مخصوصاً شاهنامه، رسیده‌اند. گرسیوز و افراسیاب از این نام‌ها ...  بیشتر

مزدکیان، عیّاران و مهرپرستان

پروانه پورشریعتی

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1403، صفحه 113-133

https://doi.org/10.22067/jmels.2024.85566.1016

چکیده
  در دوران متاخر باستانی ایرانی هیچ جنبش انقلابی‌ای به اندازۀ جنبش جالب‌توجه و در عین حال مبهم مزدک در قرن پنجم میلادی بحث برانگیز نبوده است. جملۀ دانشوران بر این یافته‌ها متفقند که : ۱.مزدکیان به اباحة‌النساء یعنی اشتراک زنان معتقد بودند؛ ۲. مروج اشتراک ملک بودند ۳. و اوقات فراغتشان را در عیش و نوش سپری می‌کردند. در این پژوهش بیان ...  بیشتر

درباره نام گرسیوز و افراسیاب در فارسی و پهلوی
دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1403، ، صفحه 99-112

https://doi.org/10.22067/jmels.2024.84616.1010

چکیده
  دربارۀ بیشتر نام‌های خاص شاهنامه در کتاب‌ها و مقالات و مدخل‌های دانشنامه‌ها می‌توان مطالب متعدد یافت. اصل بسیاری از این نام‌ها را می‌دانیم، ولی همیشه معلوم نیست، یا محققان پیشین به درستی معلوم نکرده‌اند، که این اصل‌ها به چه طریق و طی چه تحولاتی به منابع عربی و فارسی، مخصوصاً شاهنامه، رسیده‌اند. گرسیوز و افراسیاب از این نام‌ها ...  بیشتر

ملاحظاتی درباره‌ی ماهیت گناه فریدون
دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1403، ، صفحه 71-98

https://doi.org/10.22067/jmels.2024.83656.1007

چکیده
  به گناه فریدون، یکی از بزرگترین پادشاهان پیشدادی در مینوی خرد و روایت پهلوی در کنار جمشید و کیکاووس اشاره شده، هرچند نشانی از بزه او در شاهنامه دیده نمی‌شود. در این جستار پس از نقد دیدگاه‌های پیشین دراین‌باره، دو فرضیه درباره‌ی بزه فریدون مطرح شده است: یکی با توجه به اینکه، همتای ودایی ضحاک، ویشوروپه، اژدهای سه سر، سه پوزه و شش چشم، ...  بیشتر

که فرزند او افسر ماه شد جستاری در دستبردهای عرضی کاتبان بر صور خیال شاهنامه؛ مطالعۀ موردی: افسر ماه
دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1403، ، صفحه 43-70

https://doi.org/10.22067/jmels.2024.84973.1012

چکیده
  نسخه بدل‌های شاهنامه دنیایی شگفت فرا روی خواننده می‌گسترند و نشان می‌دهند که چگونه کاتبان در هنگام کتابت شاهنامه، انواع و اقسام دستبردها را با دلایل و انگیزه‌های مختلف در متن فردوسی اعمال می‌کرده‌اند. دلمشغولی برخی از شاهنامه‌پژوهان از جمله نوشین، خالقی مطلق و دیویس بحث و فحص در این دستبردها بوده و آنها را از جهات مختلف مورد ...  بیشتر

مزدکیان، عیّاران و مهرپرستان
دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1403، ، صفحه 113-133

https://doi.org/10.22067/jmels.2024.85566.1016

چکیده
  در دوران متاخر باستانی ایرانی هیچ جنبش انقلابی‌ای به اندازۀ جنبش جالب‌توجه و در عین حال مبهم مزدک در قرن پنجم میلادی بحث برانگیز نبوده است. جملۀ دانشوران بر این یافته‌ها متفقند که : ۱.مزدکیان به اباحة‌النساء یعنی اشتراک زنان معتقد بودند؛ ۲. مروج اشتراک ملک بودند ۳. و اوقات فراغتشان را در عیش و نوش سپری می‌کردند. در این پژوهش بیان ...  بیشتر

صاحب امتیاز:
دانشگاه فردوسی مشهد

سردبیر:
محمد جعفر یاحقی

مدیر مسئول:
محمدجعفر یاحقی

اعضای هیات تحریریه:
مهدخت پورخالقی چترودی سید مهدی زرقانی محمد تقوی ابوالقاسم قوام محمدتقی ایمان‌پور ژاله آموزگار یگانه محمود حسن آبادی چنگیز مولایی

اعضای هیات تحریریه بین المللی:
نعمت ییلدریم اولریش مارزولف

مدیر علمی و اجرایی:
فرزاد قائمی

کارشناس نشریه:
محمد بیانی


دوره انتشار: فصلنامه

شاپا الکترونیکی: 3041-9980