صادق ارشی؛ ایوب مرادی
چکیده
برخی از اشارات حماسی که در شاهنامه‌های غیر منقّح، مرقوم بوده و امروز دیگر جزو شاهنامه نیست یا در دیگر منظومه‌های پهلوانیِ پیروِشاهنامه بوده و به خاطر شهرت شاهنامه، از داستان‌های آن محسوب می‌شده و یا در طومارهای نقّالی و داستان‌های حماسیِ شفاهی وجود داشته است، به عنوان تلمیحاتِ حماسی طبقه‌بندی می‌شوند.دورۀ بازگشت ادبی یکی از ...
بیشتر
برخی از اشارات حماسی که در شاهنامه‌های غیر منقّح، مرقوم بوده و امروز دیگر جزو شاهنامه نیست یا در دیگر منظومه‌های پهلوانیِ پیروِشاهنامه بوده و به خاطر شهرت شاهنامه، از داستان‌های آن محسوب می‌شده و یا در طومارهای نقّالی و داستان‌های حماسیِ شفاهی وجود داشته است، به عنوان تلمیحاتِ حماسی طبقه‌بندی می‌شوند.دورۀ بازگشت ادبی یکی از مهمترین دورههای ادبیاست. تلمیحاتِ حماسی در شعر این دوره، نشان از آگاهی و تسلّط شاعران، بر منابع حماسیِ شفاهی، نقّالی، ملّی، تاریخی و همچنین رواج نقّالی و عمومیت پذیرفتن داستان‌های حماسیِ غیر از شاهنامه است.مقالۀ حاضر، به روش توصیفی، با رویکرد تحلیل محتوا،دیوانهای پنج شاعر دورۀ بازگشت ادبی از قبیل صحبت لاری، فتحعلیخان صبا، قاآنی، سروش و داوری شیرازی را از این منظر بررسی کرده و پانزده تلمیح به داستان‌های فرعی و کمترشناختهشدۀ ملّی- پهلوانی را استخراج، تحلیل و طبقه‌بندی کرده و در پایان نیز بسامد اینگونه تلمیحات را در دیوان پنج شاعر مذکور با جدول و نمودارِآماری عرضه کرده است. لازم به ذکر است که بررسی و تحلیل اینگونه تلمیحات منتهی به روشن شدن برخی مشکلات شاهنامهپژوهی نیز شده است.
زاگرس زند
چکیده
این مقاله می‌کوشد با بهره‌گیری از منابع تاریخی و پژوهش‌های ساسانی‌شناسی نگاهی گذرا به روایت فردوسی از آغاز ساسانیان تا پایان پادشاهی بهرام سوم و ارزش‌ها و کمبود‌های آن بیاندازد. روایت اردشیر مفصل است و افسانه‌آمیز به علت قدرت، مشروعیت، یکپارچگی سرزمینی، اتحاد دین و دولت و بنیانگذاری او و ضرورت تباریابی و انتقال فره. شاپور یکم ...
بیشتر
این مقاله می‌کوشد با بهره‌گیری از منابع تاریخی و پژوهش‌های ساسانی‌شناسی نگاهی گذرا به روایت فردوسی از آغاز ساسانیان تا پایان پادشاهی بهرام سوم و ارزش‌ها و کمبود‌های آن بیاندازد. روایت اردشیر مفصل است و افسانه‌آمیز به علت قدرت، مشروعیت، یکپارچگی سرزمینی، اتحاد دین و دولت و بنیانگذاری او و ضرورت تباریابی و انتقال فره. شاپور یکم تحکیمبخش سیاستها بوده و اهمیت نسبی دارد اما زیر سایۀ پدر و شاپور دوم کمرنگ شده است. هرمزد یکم و بهرامها نیز کمترین روایت را در روایات ملّی دارند. کوتاهبودن پادشاهی، همنامیِ چند هرمزد، همنامیِ سه بهرام و درآمیختگی دادهها، نبود روایات داستانی جذاب و حضور شاپور ذوالاکتاف پس از آنها از علل این کماهمیتی است. شاهنامه در این بخشها خطبهها، اندرزها و وصایای مفصلی دارد که بیشترِ منابع آنها را زدودهاند. این بخشها از فلسفه و اخلاق سیاسیِ ایرانشهری غنی هستند. درکل روایت شاهنامه روایتی است تاریخی با نگرشهای آرمانی، اخلاقی، پهلوانی و ادبی اما امانتداری فردوسی و انتقال دادههای تاریخی و روایی، ارزش تاریخی و روایی متن را بالا برده است.
محمد رضا صرفی
چکیده
شاهنامۀ فردوسی سرشار از درونمایه‌های آشکار و پنهان اساطیری‌ای است که امروزه از میان رفته یا با دگرگونی‌های متعدد توأم شده، به گونه‌ای که شناخت آنها نیازمند تأمل و گاه بهره‌گیری از حوزه‌های فرهنگ غیر رسمی است. برخی از این درونمایه‌ها، باورها، آداب و رسومی که در اطرافشان شکل گرفته، در شاهنامه در قالب شکل‌های هنری و به شکل آرایه‌های ...
بیشتر
شاهنامۀ فردوسی سرشار از درونمایه‌های آشکار و پنهان اساطیری‌ای است که امروزه از میان رفته یا با دگرگونی‌های متعدد توأم شده، به گونه‌ای که شناخت آنها نیازمند تأمل و گاه بهره‌گیری از حوزه‌های فرهنگ غیر رسمی است. برخی از این درونمایه‌ها، باورها، آداب و رسومی که در اطرافشان شکل گرفته، در شاهنامه در قالب شکل‌های هنری و به شکل آرایه‌های ادبی مجاز، استعاره، کنایه و نماد بیان شده است. از این رو تعیین مصداق هنری این نوع اصطلاحات مانع از رسیدن به عمق معناییشان میشود. اصطلاح بچۀ دیو که برای توصیف زادن نامتعارف و طرد زال به کار رفته، از این نوع تعابیر است. در گفتار حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با روش تحلیل محتوا، معانی پنهان و باورهای اساطیری مربوط به بچۀ دیو مورد واکاوی واقع شد و این نتیجه به دست آمد که تصور تعویض زال با همزاد وی و یا مشارکت اهرمن در زایش زال سبب شوم تلقی شدن وی شده و لذا او را از جامعه دور کردهاند تا یا از بین برود و یا با گذراندن فرایندی پیچیده و نمادین زال حقیقی جایگاه خود را بازیابد و مجددا به جامعه برگردد و بدین ترتیب کشور و تبار وی از آسیب موجودات اهریمنی و زیانکار در امان بمانند.
سعید فیض آبادی
چکیده
پژوهش حاضر به بازتاب شماری از داستان‌های خاوران‌نامه در برخی دست‌نوشته‌های یافته شده در اسپانیا -که به نام اَلخَمیادو شناخته می‌شوند- می‌پردازد و احتمال تقلید نویسندگان این متون از این اثر پارسی را مورد بررسی قرار می‌دهد. خاوران‌نامه ابن حسام خوسفی که به تقلید از شاهنامه و به سبک حماسی-مذهبی سروده شده است، ماجراهای حضرت علی ...
بیشتر
پژوهش حاضر به بازتاب شماری از داستان‌های خاوران‌نامه در برخی دست‌نوشته‌های یافته شده در اسپانیا -که به نام اَلخَمیادو شناخته می‌شوند- می‌پردازد و احتمال تقلید نویسندگان این متون از این اثر پارسی را مورد بررسی قرار می‌دهد. خاوران‌نامه ابن حسام خوسفی که به تقلید از شاهنامه و به سبک حماسی-مذهبی سروده شده است، ماجراهای حضرت علی (ع) را به عنوان قهرمانی شیعه در سفری غیرواقعی به سرزمین خاوران و شهر زرین و شهر ساحلی و نیز جنگهای آن حضرت در برابر صلصال شاه و غیره شرح می‌دهد. از سوی دیگر، متن اَلخَمیادو حدیث شهر مسی نیز بازگوکننده سفری مشابه، اما فاقد بخشهای ویژهای از خاوران‌نامه است. با معرفی نسخه اسپانیایی؛ نخست تلاش بر آن است تا با روش تحلیلی-توصیفی و اشارهای مختصر به بن-مایههای فولکلور، شباهتهای ساختاری میان روایتهای این دو مجموعه و دلایل تفاوت میان آنها با بررسی تطبیقی شناسایی شوند. سپس، از دیدگاه تاریخی و کرونولوژی و بررسی تطبیقی؛ تفاوت موجود میان ساختار و تغییرهای روایی این دو مجموعه به ویژه در حوزه مذهبی توضیح داده می‌شوند تا در پایان به احتمال تقلیدی بودن متنهای اسپانیایی نیز پاسخ داده شود.
بهمن نامور مطلق
چکیده
این مقاله به بررسی پرواز اسطوره ای کیکاووس از دیدگاه اسطوره کاوی پرداخته است. اسطوره کاوی که یکی از سررویکردهای مهم اسطوره شناسی تلقی می گردد، خود رویکردهای متعددی دارد که یکی از مهمترین آنها اسطوره-روانکاوی است. مقاله حاضر با همین رویکرد پرواز کیکاووس را مطالعه و تحلیل کرده است. پرواز کیکاووس به عنوان یک بزه در دین و یک نارسایی روانی ...
بیشتر
این مقاله به بررسی پرواز اسطوره ای کیکاووس از دیدگاه اسطوره کاوی پرداخته است. اسطوره کاوی که یکی از سررویکردهای مهم اسطوره شناسی تلقی می گردد، خود رویکردهای متعددی دارد که یکی از مهمترین آنها اسطوره-روانکاوی است. مقاله حاضر با همین رویکرد پرواز کیکاووس را مطالعه و تحلیل کرده است. پرواز کیکاووس به عنوان یک بزه در دین و یک نارسایی روانی در تحلیل اسطوره-روانکاوی بشمار رفته است که به دنبال اختلالات شخصیتی انجام می گیرد. رواایتهای گوناگون و اغلب ناکامل از زندگی و به خصوص پرواز کیکاوس موجب شده است تفاسیر متفاوت و گاه متضادی ارائه شود. مقاله حاضر با استفاده از رویکرد یاد شده تفسیر تازه ای در این مورد ارائه کرده است. کیکاوس به بیماری «جنون» قدرت و «اوربی» که نزد بسیاری از شهریاران شایع می باشد دچار شده است و پرواز به آسمان یکی از تجلیات این بیماری قلمداد می شود. 1 1 1 1 1 1
جمشید نوروزی؛ جواد راشکی علی‌آباد
چکیده
بررسی و تحلیل شکلی و محتوایی شاهنامه‌های تاریخی به جا مانده از عصر مغول تا پایان عصر صفوی نشانگر این واقعیت است که در دورۀ مغول در شیوۀ تاریخ‌سرایی نگاه‌ها غالباً به شاهنامۀ فردوسی بوده است. در این عصر فردوسی مورد توجه و احترام سرایندگان منظومه‌های تاریخی بوده و شاهنامه یگانه الگوی قابل پیروی شناخته می‌شده است. از سوی دیگر، نظامی ...
بیشتر
بررسی و تحلیل شکلی و محتوایی شاهنامه‌های تاریخی به جا مانده از عصر مغول تا پایان عصر صفوی نشانگر این واقعیت است که در دورۀ مغول در شیوۀ تاریخ‌سرایی نگاه‌ها غالباً به شاهنامۀ فردوسی بوده است. در این عصر فردوسی مورد توجه و احترام سرایندگان منظومه‌های تاریخی بوده و شاهنامه یگانه الگوی قابل پیروی شناخته می‌شده است. از سوی دیگر، نظامی در عصر مغول چندان مورد توجه تاریخسرایان نبوده و میتوان گفت عنایت و احترام به او ناچیز و نزدیک به هیچ است. در حالی که در عصر تیموری و صفوی، نظامی جایگاه فردوسی را در این زمینه تصاحب کرده و شواهد حاکی از این است که نظامی در شاهنامه‌های تاریخی این دوران، بیش از فردوسی از احترام و اعتبار برخوردار است. این نوشتار کوشیده است به روش کتابخانهای با استفاده از شواهد و نشانههای عینی، تأثیرگذاری فردوسی و نظامی بر سرایندگان شاهنامه‌های تاریخی عصر مغول تا پایان عصر صفوی را بازنمایی کند و بازتاب تغییر جایگاه آنان را در شاهنامه‌های تاریخی این دورهها تبیین و توصیف نماید.